Santrifüj, sıvı ortam içindeki partikülleri bir çözeltiden ayırmak için kullanılan yaygın laboratuvar ekipmanıdır. Bu parçacıklar ortamın boyutuna, şekline, yoğunluğuna ve viskozitesine göre ayrılır. Ayırma işlemi rotor hızına bağlıdır.
Santrifüjler, heterojen karışımları çeşitli bileşenlerine ayırır. Bileşenlerin farklı yoğunluklarına göre sıvılarda sıvıları, sıvılarda katıları ve gazlarda sıvıları ayırabilir. En yaygın kullanımlarından biri, kırmızı kan hücrelerini ve diğer kan bileşenlerini standart kandan ayırmaktır.
Bir sıvı içinde asılı kalan parçacıkları, parçacık boyutuna ve yoğunluğuna, ortamın viskozitesine ve rotor hızına göre ayırmak için bir santrifüj kullanılır.
Özünde, santrifüjleme, sedimantasyon yoluyla ayırmadır. Daha yoğun parçacıklar kabın dibine çökerken, daha hafif parçacıklar asılı kalır. Santrifüjleme, dört faktörden etkilenir:
Santrifüjleri, günümüzde en yaygın laboratuvar ekipmanlarından biridir. Hem araştırma hem de klinik ortamlarda kullanılırlar ve çok sayıda laboratuvarda bulunabilirler. En çok kimya, biyokimya ve moleküler biyoloji laboratuvarlarında kullanılırlar. Tıbbi tahlil laboratuvarları, PRP-PRF uygulaması yapan özel klinikler, ilaç ve kimya sanayilerinin kalite kontrol ve araştırma laboratuvarları, hastaneler ve aile sağlığı merkezlerinde sıklıkla kullanılır.
Kullanım amacına veya rotor tasarımına göre sınıflandırılabilen çok sayıda santrifüj türü bulunmaktadır. Geniş zemin çeşitliliğinden mikro santrifüje kadar, kullanıcılar için birçok çeşit mevcuttur.
Tezgah üstü santrifüj olarak da bilinirler. Küçük tezgah santrifüjleri, g-kuvveti (g) olarak bilinen yerçekimi kuvvetinin 3.000 ila 7.000 katı maksimum bağıl santrifüj alanına sahiptir. Diğer seçeneklerle karşılaştırıldığında, masaüstü santrifüjleri nispeten düşük hızla çalışırlar. Bu tip santrifüjler, PRP uygulamaları da dahil olmak üzere genel amaçlı kullanım sunar. Piyasada en yaygın olan ve en uygun fiyatlı seçenekler arasındadır.
Soğutmalı santrifüj cihazları büyük kapasiteli ve yüksek hızlı soğutmalı santrifüj olarak sınıflandırılır. Büyük kapasiteli soğutmalı santrifüjler, soğutmalı bir rotor odasına sahiptir. Rotor odalarını başka bir boyuta uyacak şekilde değiştirmek mümkündür. Küçük tezgah modelleri gibi hızla çöken maddeleri ve maksimum 6.500(g) hızla toplarlar. Yüksek hızlı santrifüjler ise yaklaşık 60.000 (g)’lık maksimum hızlara ulaşabilmeleri dışında, büyük kapasiteli modellere çok benzer. Bu modeller daha büyük hücresel organelleri, hücresel kalıntıları, mikroorganizmaları ve amonyum sülfat tarafından çökeltilen proteinleri toplayabilir. Soğutmalı modeller genellikle ayrıca soğutmalı bir rotor odasına sahiptir.
Ultra santrifüjler, 1.000.000 (g)’a (saniyede 9.800 kilometre veya saniyede 6.089 mil) ulaşabilen çok yüksek hızlarda dönecek şekilde optimize edilmiştir. Bu tür santrifüjler hazırlayıcı veya analitik olarak sınıflandırılır. Makromoleküllerin şeklini ve kütlesini belirlemek, lipoprotein moleküllerini plazmadan ayırmak ve çeşitli diğer görevler için kullanılırlar.
Vakum santrifüj cihazı, vakum özelliği sayesinde çok ince hava kabarcıklarını bile ortadan kaldırmayı mümkün kılar, böylece elektronik malzemelerden talep edilen iletkenlik ve yalıtım performansını daha da iyileştirmesi, optik malzemelerdeki kabarcıklardan kaynaklanan kusurlu ürün oranını düşürmesi ve şırıngalarda hava kabarcıkları nedeniyle oluşan hava enjeksiyonunu önler. Proteomik, genomik, hücre biyolojisi, mikrobiyoloji ve ilaç geliştirmede kullanılır.
Santrifüj cihazları söz konusu olduğunda, fiyatlar büyük ölçüde değişebilir. Genel olarak, bir santrifüj cihazı ne kadar çok özelliğe sahipse, fiyat etiketi o kadar yüksek olacaktır. Bununla birlikte, bazı bütçe dostu seçenekler hala iyi kalite ve iyi performans sunmaktadır. Fiyat aralığı ise kalite, performans ve kullanım amacına göre 2.000TL ile 240.000TL arasında değişmektedir.
Santrifüjünüzün güvenilir sonuçlar vermesi, ve uzun süre çalışması için uygun bakımı ve temizliği yaptığınızdan emin olmalısınız.
Nötr bir temizleme solüsyonu (alkol bazlı dezenfektan) ve yumuşak bir bez kullanarak rutin aralıklar ile silinmesi gereken yerler:
Sabit Açılı Rotorlar dikey konumda başlayan ve hızlanma sırasında yatay konuma dönen kovalara sahiptir. Tüp ve çözümü, merkezkaç alanına paralel ve dönme eksenine dik olarak hizalanır. Sabit Açılı Rotorlar, numune türleri, 14 ile 40 arasında herhangi bir yere düşen sabit bir sabit açıda tutulur. Göreceli merkezkaç kuvveti, parçacıkların dışarı doğru hareket etmesi ve santrifüj tüpünün dış duvarı ile çarpışması gerektiği anlamına gelir.
Nötr bir temizleme solüsyonu (alkol bazlı dezenfektan) ve yumuşak bir bez kullanarak rutin aralıklar ile silinmesi gereken yerler;
RCF, göreceli merkezkaç kuvveti anlamına gelmektedir. RPM ise dakikadaki devir sayısı da anlamına gelir. Bu ifadeler santrifüj cihazının hızı hakkında konuştuğumuzda karşımıza çıkar.
Manuel santrifüj cihazları haricinde tüm santrifüjler hız göstergelidir. Santrifüjler, dakikadaki devir sayısı (RPM) olarak ölçülen maksimum hızlara göre sınıflandırılabilir. Düşük hızlı santrifüjler tüm hücreleri ayırmak için idealdir, ultra santrifüjler ise DNA ve RNA'yı ayırmak için gereklidir. Hızlar, düşük hızlı santrifüjler için 0-7.500 RPM'den, 20.000 RPM veya daha yüksek değerlere kadar değişmektedir. Dolayısıyla devir sayısını takip etmek adına hız göstergeli bir santrifüj cihazı alınmalıdır.
Zemin tipi modeller daha fazla numune kapasitesi sunar ve yüksek hızlara ulaşabilir. Süper hızlı santrifüjler, 70.000 (x g)’nin üzerinde bir maksimum g-kuvvetine (göreceli merkezkaç kuvveti, RCF) ulaşabilir. DNA/RNA bölünmeleri için sıklıkla kullanılan ultra santrifüjler, 1.000.000 (x g)’ye kadar ulaşabilir. Büyük kapasiteli, düşük hızlı uygulamalar için yaklaşık 7000 (x g)’ye ulaşan düşük hızlı santrifüjler mevcuttur. Masaüstü modeller daha az yer kaplar ve genel amaçlı modellerdir. Çok çeşitli uygulamalar için idealdir. Yüksek hızlı, mikro santrifüj, klinik ve hücre yıkayıcı modelleri dahil olmak üzere birçok masaüstü modeli mevcuttur. Klinik tezgah üstü (masaüstü) modeller ve hücre yıkayıcılar tipik olarak daha düşük hızlarda çalışır ve teşhis uygulamalarına ve kırmızı kan hücrelerinden gelen kalıntıların yıkanması için uygundur.
Büyük veya değişken hacimler içeren süreçler için, daha yüksek kapasiteli ve farklı rotor konfigürasyonlarına sahip zemin tipi bir model en iyi çözüm olabilir.
Eğer öyleyse, soğutma ve sıcaklık kontrol seçeneklerine sahip bir santrifüj gerekli olacaktır.
Klinik veya kan bankacılığı numunelerinin alınması uygulamaları için hücre yıkayıcılar veya klinik modeller mevcuttur.